طبق آمار ها چاقی یکی از شایع ترین بیماریهای تغذیه ای در کشورهای پیشرفته به شمار می آید. این بیماری در دو دهه اخیر بسیار شایع شده است. امروزه روش‌های مختلفی جهت کنترل ودرمان چاقی وجود دارد.  از جمله این درمان‌ها می‌توان به درمان دارویی و رژیم های غذایی کم کالری و نیز رژیم با پروتئین فراوان وکربوهیدرات کم اشاره کرد. مانند رژیم غذایی اتکینیز که ازجمله رژیم غذایی نادرست و غیرمنطقی وغیر علمی می‌باشد.

انتخاب خودسرانه رژیم غذایی و عواقب آن:

امروزه بسیاری از افراد برای کاهش وزن سریع به صورت خود سرانه اقدام به انتخاب رژیم غذایی می کنند. بسیاری از این رژیم‌های غذایی پشتوانه علمی نداشته و ضررهایی را برای سیستم ایمنی بدن دارد. زیرا بدن به درستی شناخته نشده و مواد مورد نیاز بدن تامین نمی گردد.

افراد بسیاری راه کاهش وزن سریع را پیش می گیرند. بسیاری از افراد از این ناآگاهی سواستفاده کرده و رژیم هایی که پایه و اساس علمی ندارد را با قیمت‌های گزاف به آنه تحمیل می‌کنند. افرادی که به صورت غیر اصولی رژیم میگیرند به ظاهر کاهش وزن دارند. این کاهش وزن در واقع کاهش اب میان بافتی بدن است. از میزان چربی بدن چیزی کاهش نمی‌یابد. وقتی بدن تحت استرس رژیم غیراصولی قرار می گیرد، مکانیسم های متعددی به شکل زنجیره ای برای حفظ حیات کار خود را آغاز می کنند. در صورت پافشاری فرد بر رژیم ممکن است عوارض بسیاری در پی داشته باشد. به این ترتیب، مکانیسم ها و عواقب آنها را با هم مرور می کنید.

در چنین رژیم‌هایی وقتی بدن احساس قحطی و کمبود کند در قدم اول از مصرف چربی انباشته شده جلوگیری می‌کند. در این شرایط بدن از منابع کوره‌های انرژی یعنی عضلات و کبد استفاده می کند. در آنها میتوکندری‌های فراوانی وجود دارد و درشت مغذی‌ها را به انرژی تبدیل می‌کند. عضلات شروع به تحلیل می‌کنند و در نتیجه سوختن انرژی ناقص انجام می‌گیرد و ترکیب هایی به نام «کتون» ایجاد می شود. یکی از وظایف آنها ایجاد بی‌اشتهایی است. در این شرایط محیط به سمت اسیدی شدن می‌رود، پس دستور تخلیه کلسیم و مینرال ها (مواد معدنی) از اسکلت را صادر می کند که این خود زمینه ساز پوکی استخوان است.

از طرف دیگر، آب میان بافتی و آب سلولی نیز برای شستشوی مواد زائد از بدن دفع می شود و تمام این مسایل عوارضی نظیر افتادگی عضلات صورت، تحلیل عضلات، شل شدن پوست بدن، ریزش مو، کم خونی های گاهی غیرقابل جبران، نوروپاتی و… را به دنبال دارد که در درازمدت قابل مشاهده هستند.

در چنین شرایطی بدن تلاش می کند عوارض ناشی از رژیم غیر اصولی را جبران کند. مغز سوخت و ساز بدن را کاهش می دهد. در صورت ادامه یافتن رژیم غیراصولی ، بدن ترفند دیگری دارد و آن ایجاد ولع خوردن است یعنی فرد بعد از ۱۵ -۱۰ کیلوگرم کاهش وزن به ریزه خواری می افتد و ولع خوردن پیدا می کند و در کوتاه مدت نه تنها به وزن قبلی، بلکه به بیش از آن باز خواهد گشت. از این به بعد، بدن عضله سازی و ترمیم اسکلت نمی کند و فقط چربی به خصوص در ناحیه شکم، پهلو و باسن و ران تجمع پیدا خواهد کرد.

عوارض رژیم های غذایی غیراصولی

•  بی اشتهایی عصبی یا تحریک به استفراغ بعد از خوردن غذاست.
• آرتروز
• کم خونی
• ریزش مو
• تغییرات رنگ پوست

توصیه کلی متخصصان تغذیه، پیشگیری از چاقی است.به دنبال چاقی، انتخاب رژیم های لاغری غیراصولی، ناتوانی در ثابت نگه داشتن وزن و غیره عوارض بی شماری در پی دارند. این روزها با افزایش شیوع چاقی، کمتر کسی پیدا می‌شود که حداقل یک‌بار از رژیم‌های لاغری استفاده نکرده باشد. اغلب در پی این رژیم گرفتن‌ها ممکن است یبوست، اختلال قاعدگی، ریزش مو، افتادگی شکم و چین‌و‌چروک پوست صورت ایجاد شود که درباره هر کدام جداگانه توضیحاتی خواهیم داد.

یکی از متخصصان گوارش اعلام کرده است چاقی، کاهش وزن سریع و استفاده از روش‌های لاغری سخت احتمال بروز سنگ صفرا را افزایش می‌دهند. دکتر نصرت بشیری، فوق‌تخصص بیماری‌های گوارشی و کبد،‌ ‌ضمن بیان مطلب فوق گفته است: افزایش کلسترول صفرا یا کاهش غلظت اسیدهای صفراوی در ایجاد سنگ صفرا موِثرند ریزش مو یک ماه پس از شروع برنامه رژیم لاغری اتفاق می‌افتد که به دلیل کاهش ویتامین‌های بدن است. این علامت برگشت‌پذیر است . بهترین راه برای جلوگیری از این اختلالات این است که با شروع رژیم غذایی، روزانه یک عدد کپسول مولتی‌ ویتامین مصرف کند.

یکی دیگر از مهم‌ترین مشکلات کاهش وزن، یبوست است. البته یبوست مزمن باعث کند شدن کاهش وزن می‌شود. از علت های آن می‌توان به عدم تحرک کافی، کاهش حجم مواد غذایی دریافت شده، مصرف کم مواد فیبردار و غیره، اشاره کرد. برای رفع یبوست، انجام ورزش‌های مناسب و داشتن تحرک کافی، مصرف غذاهای فیبردار و حجیم و کم‌کالری و نیز داشتن برنامه منظم روزانه برای پیاده‌روی، مصرف میوه‌های ملین نظیر انجیر، آلوچه و زردآلو، نوشیدن دو لیوان آب هنگام صبح‌ها، پرهیز از هرگونه فشار عصبی، مصرف ویتامین‌های گروه B و مصرف روغن زیتون از بهترین اقداماتی هستند که می‌توان نام برد.

از دیگر اثرات رژیم‌های غذایی نادرست می‌توان به اختلال در عادت ماهانه در خانم ها اشاره کرد. ایجاد بی نظمی در عادت ماهانه چند هفته پس از شروع رژیم غذایی و به دلیل کمبود ویتامین‌ها عادی است. خانم‌ها بهتر است،با رژیم غذایی از مولتی ‌ویتامین و قرص آهن، اسید فولیک و غیره استفاده کنند. افتادگی شکم یکی دیگر از عوارض کاهش وزن پس از رژیم‌های لاغری است.

برای جلوگیری از افتادگی و چین و چروک شکم لازم است از زمان شروع رژیم غذایی، روزانه حداقل سه بار در حالت ایستاده یا طی راه رفتن، شکم خود را کاملاً منقبض کرده و در این حالت به مدت یک دقیقه نگه داشت. با انقباضات مرتب عضلات شکم پوست شکم از حالت افتادگی خارج می‌شود. حتی می‌توان پوست‌های اضافه را با انجام عمل جراحی هم برداشت. هر نوع کاهش سریع وزن در سن بالای ۳۰ سالگی موجب ایجاد چروک در پوست صورت می‌شود. اگر این کاهش وزن، طبق برنامه رژیمی دقیق و همراه با مصرف غذاهای پرچرب باشد، پوست حالت خود را حفظ می‌کند. چروک‌های ظاهر شده به مرور زمان کاهش پیدا می‌کنند.

عدم حذف وعده‌های غذایی روزانه در رژیم غذایی

• استفاده از سه وعده غذایی در روز به‌ طوری که از تمامی گروه‌های غذایی تشکیل شده باشند ضروری است.
• استفاده از غذاهای کم‌چرب، سرخ نشده، آب‌پز، کم‌نمک
• عدم استفاده از غذاهای کنسرو شده و آماده
• بهتر است این وعده‌ها به‌طور منظم و در ساعات معینی صرف شود.
• حذف وعده‌های غذایی و یا مصرف نامنظم آنها در ساعات نامشخص، تعادل بدن را برهم‌ریخته موجب بروز بیماری می‌شود. مصرف منظم وعده‌های غذایی به‌خصوص در دوره نوجوانی سبب پایه‌گذاری عادت مصرف صحیح غذایی می‌شود.