تاریخچه :

سم بوتولینوم (Botulinum toxin) که با نام تجاری بوتاکس (Botox) در ایران معروف است از سم باکتری کلستریدیوم تهیه و برای فلج موقت عضلات تزریق می‌شود. سم بوتولینیوم مثل داروهایی از قبیل دبژیتالیس و آتروپین، از ترکیبات طبیعی می‌باشد که ابتدا به علت خواص سمی مورد توجه قرار گرفتند. ولی امروزه بعنوان دارو استفاده می‌شوند. سم بوتولینیوم ابتدا در مسمومیتهای ناشی از عدم نگهداری صحیح غذا در اوایل قرن نوزدهم میلادی شناسایی شد. در سال ۱۸۲۲ برای نخستین بار تأثیر این سم بر روی سیستم عصبی در اثر مصرف سوسیس شناخته شد. این مسمومیت بوتولیسم (Botulism) نام گرفت. در سال ۱۸۹۵ باکتری‌ها بعنوان عامل بوتولیسم شناخته شدند. دردهه۱۹۴۰ سم بوتولینیوم تیپ A جدا و تخلیص شد.

در دهه ۱۹۶۰ مطالعاتی در مورد اثرات این سم برروی عضلات حیوانات انجام شد. در دهه ۱۹۷۰ این دارو برای اولین بار بر روی بیماران دچار لوچی چشم (استرابیم) آزمایش شد و در سال ۱۹۸۹ با نام Oculinum  توسط سازمان غذا و داروی آمریکا FDA)) در درمان لوچی چشم (استرابیسم) و اسپاسم پلکها (بلفارو اسپاسم) مورد تأئید قرار گرفت. این ترکیب بعدها توسط شرکت آلرگان (Allergan) تصاحب شد و با نام بوتاکس (BOTOX) از اواخرسال ۱۹۸۰ درمان اصلی اسپاسم‌های موضعی عضلات (focal dystonia) و دردهه اخیر درمان کمکی مهمی در اسپاسم‌های عضلانی بزرگسالان و فلج مغزی کودکان بوده است. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال ۲۰۰۲ استفاده از بوتاکس بنام Botox Cosmetic را برای بهبودی موقتی در ظاهر خط اخم متوسط تا شدید در بیماران ۱۸ تا ۶۵ ساله تأئید کرد. در سال ۲۰۰۴، FDA مصرف بوتاکس را برای درمان تعریق بیش از حد زیر بغل (Primary axillary hyperhidrosis) تأئید کرد.

چگونگی اثر بوتاکس :

پس از تزریق جذب عضله می‌شود و در انتهای اعصابی که فرمان انقباض را به عضلات می‌ رسانند مستقر می‌شود . دراین محل بوتاکس از آزاد شدن یک واسطه شیمیایی به نام استیل کولین – که مسئول انقباض عضلانی است- جلوگیری می‌کند.

فواید و کاربرد تزریق بوتاکس چیست؟

• بوتاکس با فلج عضلات زیرپوستی برای صاف کردن چین و چروک‌های صورت و ایجاد ظاهری جوان‌ تر در افراد به کار می‌رود؛
• چین و چروک‌های ناشی از اخم کردن که در بین ابرو ها یا روی پیشانی ایجاد می‌شوند
• چروک‌های اطراف چشم و دهان که در موقع خندیدن ظاهر می‌شوند.
• بوتاکس در برخی موارد برای کاهش میزان تعریق در کف دست‌ ها یا زیر بغل نیز استفاده می‌شود.
• پرکردن خط خنده
• رفع لاغری دست و صورت
• گودی زیر چشم ها
• افزایش حجم لب
• گونه
• چانه
• و نیز اندام (سینه و…) می شوند

بوتاکس در درمان

• لوچی
• بلفارواسپاسم
• میگرن مزمن
• دیستونی نیز کاربرد دارد.

تزریق بوتاکس برای درمان میگرن در نواحی مختلف پوست سر می‌باشد و معمولاً بر اساس منطقه‌ ای از سر که بیشترین احساس درد را دارد انجام می‌شود. این در حالی است که در تزریق بوتاکس به منظور زیبایی نواحی پیشانی و اطراف چشم مورد تزریق قرار می‌گیرند.